Disiplin Cezalarında Ek Ödeme (Teşvik) Kesintisi: Hak, Hukuk ve Adalet Perspektifi

Kamu sağlık hizmetlerinde çalışanlar için ek ödeme (teşvik), emeğin karşılığı olmaktan çok bir ödüllendirme mekanizmasıdır. Disiplin cezaları bu sistemde kesintiye yol açınca, “performans cezasına’’ dönüşme riski doğar. Ancak ne mevzuat ne de hukuk ilkeleri, her disiplin cezasının otomatik teşvik kesintisi ile eşleştirilmesini kabul etmez. Sendika olarak bu konuda kamuoyunu aydınlatmak ve üyelerimizin haklarını savunmak zorundayız.

Mevzuat Temelleri

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK): Disiplin cezaları (Madde 125, 132, 133) cezalandırma usullerini düzenler, ancak ek ödeme kesintisi özelinde bir düzenleme içermez.
375 sayılı KHK – Ek Madde 9: Disiplin cezası alan personelin belirli “ek ödeme” haklarının kısıtlanabileceğini öngörür.
Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme (Teşvik) Yönetmeliği: Disiplin cezası durumlarının ek ödeme üzerindeki etkisini düzenleyen maddeler içeriyordu. (Madde:20-21)
Üniversite Hastaneleri Döner Sermaye Yönetmeliği: Üniversite hastanelerinin döner sermaye gelirlerinden yapılan ödemelerde farklı uygulama imkânı tanır. (Madde:22)

Ancak dikkat: Son yıllarda yargı kararları, bazı yönetmelik hükümlerinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline yönelmiş durumda.

Örneğin, Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği’nde “disiplin cezası alanların taban ek ödemesinin silinmesi ya da ek ödeme hakkının belli dönemlerle durdurulması” hükmü Danıştay kararıyla iptal edilmiştir

Ayrıca Anayasa Mahkemesi de, disiplin sebebiyle ek ödeme hakkının sınırlandırılması düzenlemesini “mali haklar açısından yeterince kanuni düzeyde düzenlenmemiş” bulmuş, bazı hükümlerin iptali kararını vermiştir.

Sonuç: Mevzuatta disiplin cezası → ek ödeme kesintisi gibi bir bağlantı sil baştan net değildir; uygulamada bir dizi sınır, istisna, yargı denetimi devreye girer.

Ceza Türüne Göre Teşvik (Ek Ödeme) Etkileri

Aşağıdaki tablo, sendikanın izlemesi gereken ideal uygulama perspektifi ile yaygın varsayımları birlikte gösterir:

Disiplin Cezası	Yaygın Kabul Edilen Etki*	Sendikamızın Savunduğu İlke
Uyarma	Teşvik puanında %5–10 indirim, 1 dönem	Kusur oranı, fiilin ağırlığına göre ayarlanmalı
Kınama	%10’a kadar puan indirimi ya da ödeme men, 1 dönem	Kısmi kesinti veya puan indirimi tercih edilmeli
Aylıktan Kesme	Teşvik ödemesi tamamen yapılmaz, 1 dönem	Cezanın disiplin sınırları dışına taşması telafi edilmemeli
Kademe Durdurma	Teşvik ödemesi 3 dönem boyunca yapılmaz	Süre, kusur oranına göre esnek olmalı
Devlet Memurluğundan Çıkarma	Ek ödeme hakkı kalmaz	Bu ceza zaten memurluktan çıkarma; ek ödeme konusu tartışılmaz

* Bu etkiler, uygulamada karşılaşılan pratik anlayışı yansıtır. Ancak hukuk bakımından her ceza için bu sonuç otomatikçe kabul edilmez.

Önemli nokta: Bu tür indirekt mali yaptırımlar, disiplin cezasının ötesinde başka bir cezalandırma yolu sayılabilir. Aynı fiil için hem disiplin hem ek ödeme kesintisi yapılması çifte ceza (cezalandırma) niteliği taşıyabilir.

Ceza Zamanlaması ve Dönemsel Uygulama

Disiplin kararı verildiği andan itibaren geçerli kabul edilir; geriye dönük uygulanamaz.
Ek ödeme sisteme dönemlik olarak yansır (örneğin üçer aylık dönemler).
Örneğin; Mart ayında disiplin cezası verilmişse, Nisan–Mayıs–Haziran dönemi içinde teşvik kesintisi olasıdır.
İtiraz süreci ve yargı kararları kesintiyi engelleyebilir, durdurabilir.

Sicilden Silinme ve Geriye Dönüş Talebi

Uyarma / Kınama: 5 yıl sonunda sicilden silinebilir (mevzuatta öngörülen süre).
Aylıktan Kesme / Kademe Durdurma: Genellikle 10 yıl sonra silinebilir.
Ancak silinen ceza, geçmiş dönemde yapılmış kesintilerin geri verilmesini şart koşmaz — kesintiler için ayrı işlem gerekir (itiraz, dava).

Yani ceza silinse bile, o dönemde kaybedilen teşvik geri gelmez; bu hak, ayrıca talep ve yargı yoluyla alınabilir.

Sağlık Bakanlığı ile Üniversite Hastaneleri Arasındaki Farklar

Sağlık Bakanlığı kurumları: SBYS sistemi üzerinden disiplin ve teşvik bağlantısı otomatik işlenebilir.
Üniversite hastaneleri: Döner sermaye esaslı sistemle çalışır; yönetim kurulu kararları, fakülteler ve üniversite tüzel kişiliği nedeniyle uygulamada farklılık olasılığı yüksektir.
Bazı üniversite hastaneleri, cezanın niteliği ve çalışan profiline göre farklı kesinti oranları belirleyebilir.

Son dönemlerde, Danıştay kararları bizzat Sağlık Bakanlığı Yönetmeliği’ndeki “ek ödeme kesintisi” hükümlerini iptal etmiş, dolayısıyla bakanlık düzeyinde uygulama daha dikkatli değerlendirilmelidir.

Yargı İçtihatları ve Hukuki Görüşler

Danıştay kararları, “teşvik ödemesi bir mali haktır; ölçüsüz kesinti hukuka aykırıdır” görüşünü destekler.
Birçok karar, disiplin cezası ile ek ödeme kesintisi uygulamasını çifte ceza hüviyetinde değerlendirerek iptal etmiştir.
Ayrıca, yönetmelikle disiplin cezasının teşvik kesintisini düzenleme yetkisinin sınırları sorgulanmış, bazı hükümlerin iptali yönünde karar çıkmıştır
Anayasa Mahkemesi de personelin mali haklarına ilişkin düzenlemelerin kanunla yapılması gerektiğini, yönetmelikle ayrıntılandırmanın sınırlandırılması gerektiğini vurgulamıştır.
Sonuç olarak, iptal edilen yönetmelik hükmü yürürlüğe girdikten 9 ay sonra geçerli hale gelecek, disiplin kaynaklı teşvik kesintisi konusunda sınırlar yeniden çizilecektir.

Sendikal Perspektif ve Taleplerimiz

Disiplin cezası ile teşvik kesintisi otomatik bağlanmamalıdır; her olay kusur oranı, hizmetin niteliği, çalışanın hizmet süresi gibi unsurlar gözetilerek değerlendirilmelidir.
Teşvik sistemi, başarıyı ödüllendirme anlamına gelir, cezalandırma aracı olmamalıdır.
Sistem şeffaf olmalı; kesinti usulleri, oransal katsayılar açık olmalıdır.
Yargı kararlarıyla iptal edilen düzenlemeler karşısında sendikamız, üyelerinin haklarını takip edecek, iptal kararlarının uygulamaya geçirilmesini sağlayacak girişimlerde bulunacaktır.

Çalışanlara Pratik Öneriler

Disiplin cezasının tebligatını yazılı olarak mutlaka alın.
Tebliğ tarihini, cezanın gerekçesini, dönemle ilişkisinin zamanlamasını kaydedin.
Ek ödeme kesintisi uygulanmışsa, bunu yazılı olarak isteyin — gerekçesini talep edin.
Kurum içi itiraz yollarını kullanın (disiplin kurulu, idari üst merci).
Haksız kesinti durumunda idare mahkemesine başvurma hakkınız saklıdır.

Unutmayın: Disiplin cezası, çalışanın hatasını düzeltmesi için verilir; amacı gelirini kaybettirmek olmamalıdır.

Sonuç

Sağlık hizmetlerinde çalışanların teşvik ek ödemeleri, performanslarını destekleyen bir ödül sistemidir. Disiplin cezalarının bu ödül sistemine doğrudan yansıması, hukuk devleti ilkeleriyle, adalet ve ölçülülük ilkeleriyle çelişebilir. Mevzuat, yargı kararları ve sendikal mücadele, kamu çalışanlarının mali haklarının korunmasını sağlamalıdır.

Sendikamız, bu konuda hukuki ve idari tüm yolları kullanmaya devam edecek; üyelerimizin haklarını savunacak, herkes için adil, şeffaf ve ölçülü bir teşvik mekanizmasının kurulması için çaba gösterecektir.

admin